Każdy z nas korzysta z dysków chmurowych – Dropboxa, Dysku Google, OneDrive’a. A gdyby tak stworzyć własną chmurę, by móc być pewnym prywatności przechowywanych w niej danych? To wcale nie jest trudne!

Do dobrych rzeczy łatwo się przyzwyczaić. Tak też jest z usługami przechowywania danych w chmurze. Jeszcze kilka lat temu Dropbox, będący pierwszym z takich serwisów, któremu udało się zdobyć popularność, krytykowany był przez sceptycznie nastawione do takich rozwiązań osoby. Dziś niemal każdy mniej lub bardziej świadomie korzysta z możliwości przechowywania danych w internecie, ale używanie najpopularniejszych rozwiązań, jak wcześniej wspomniany Dropbox, Dysk Google czy OneDrive, nie zawsze jest najlepszym sposobem na zdalny dostęp do plików, choć z pewnością ma swoje zalety.

Czym jest chmura i jak działa? 

Ogólnodostępne i w podstawowych wariantach darmowe usługi przechowywania danych w chmurze na początku pozwalały jedynie przesłać pliki do internetu i mieć do nich dostęp z różnych urządzeń. Dziś są w stanie analizować nasze dane i w różny sposób je edytować, oferując dodatkowe funkcje. Działanie takiej chmury w podstawowych jej aspektach jest proste. Usługodawca udostępnia określoną ilość miejsca na swoich serwerach klientom, którzy za pośrednictwem internetu mogą przesyłać tam dane i mieć do nich dostęp z każdego miejsca na świecie oraz z dowolnego urządzenia, oczywiście po potwierdzeniu tożsamości.

Chmura to nie tylko przechowywanie danych, to także ich obróbka

Dzisiejsze usługi chmurowe to nie tylko magazynowanie danych. Najlepszym przykładem na ich ogromny potencjał są Zdjęcia Google. Ta usługa służy do przechowywania, poddawania prostej edycji i udostępniania plików graficznych. Z roku na rok oferuje coraz więcej funkcji, z których większość wspomagana jest sztuczną inteligencją. Przegląda ona nasze zdjęcia i analizuje je, żeby ułatwić ich wyszukiwanie. Dzięki maszynowemu uczeniu jest ona w stanie rozpoznać różne elementy na fotografiach i kategoryzować je. Dlatego, gdy wpiszemy w wyszukiwarce Zdjęć Google na przykład słowo plaża, w wynikach wyświetlone zostaną wszystkie zdjęcia, na których widać plażę, nawet jeśli w nazwie plików nie ma tego słowa. Ten sam trik możemy wykorzystać w odniesieniu do najróżniejszych krajobrazów, przedmiotów, zwierząt, a nawet ludzi. W Polsce funkcja rozpoznawania twarzy nie jest dostępna, ale użytkownicy w innych krajach mogą wpisać imię, żeby w wynikach wyszukiwania odnaleźć fotografie, na których jest wskazana osoba. Zdjęcia Google po analizie plików graficznych proponują także poprawienie niektórych parametrów, jak jasność czy nasycenie barw, mogą tworzyć animacje, albumy, a także kolaże. Za tym wszystkim stoi sztuczna inteligencja oraz maszynowe uczenie. Jednak ogólnodostępne usługi chmurowe mają też swoje wady.

Bezpieczeństwo danych i prywatność w chmurze

Dane przechowywane w znanych usługach chmurowych są względnie bezpieczne, bo każda z firm mających w swojej ofercie dyski online dba o to, żeby pliki klientów nie trafiły w niepowołane ręce. Jednak najpopularniejsze usługi przechowywania danych w internecie są łakomym kąskiem dla hakerów. Najlepszym przykładem na to, że nawet największe firmy mogą paść ich ofiarą, jest znana afera dotycząca wykradzionych z usługi iCloud od Apple i opublikowanych w internecie prywatnych zdjęć aktorek oraz modelek. To jednostkowy przypadek, ale nikt nie jest w stanie zagwarantować, że takie sytuacje nie powtórzą się w przyszłości. 

To, a także fakt, że do naszych danych mają dostęp usługodawcy, może rodzić obawy dotyczące naszej prywatności. Jeśli szukamy usługi chmurowej, w której do przechowywanych danych będziemy mieć dostęp tylko my i wskazane osoby, możemy zainwestować w sieciowy serwer plików NAS. Dzięki takiemu rozwiązaniu będziemy mogli nie tylko stworzyć własną i prywatną chmurę na dane, ale także korzystać z wielu funkcji, które oferują takie urządzenia. 

NAS, czyli sieciowy serwer plików

NAS-y to stosunkowo małe urządzenia służące jako sieciowe serwery plików. Dzięki nim w prosty sposób możemy w domu współdzielić dane pomiędzy różnymi urządzeniami. Nie muszą to być tylko komputery. Do plików mogą mieć dostęp wszystkie urządzenia podpięte do sieci domowej, także smartfony oraz telewizory. NAS-y mają więcej zalet, ale zależą one od urządzenia, które wybierzemy. 

W polskich sklepach znajdziemy proste w obsłudze serwery sieciowe gotowe do pracy zaraz po wyjęciu z pudełka. Wymagają one tylko podstawowej konfiguracji i po kilku minutach można z nich korzystać. Kolejną zaletą jest to, że producent wyposażył je w dyski twarde, więc nie musimy kupować ich osobno. Do takich urządzeń należą Seagate Personal Cloud, Western Digital My Cloud, Western Digital My Cloud Home. 

Inną kategorią są bardziej zaawansowane NAS-y, oferujące dużo większe możliwości. Takie urządzenia mogą stać się nie tylko serwerami plików, ale także miejscem do przechowywania i zautomatyzowania kopii zapasowych danych z różnych urządzeń, a nawet domowym centrum rozrywki. Najtańszymi urządzeniami z tej kategorii są jednozatokowe NAS-y, do których niestety trzeba dokupić dysk twardy we własnym zakresie. W ich wypadku trzeba też poświęcić trochę więcej czasu na konfigurację sprzętu, żeby w pełni wykorzystać wszystkie jego możliwości. Do takich NAS-ów zaliczają się Synology DS115j czy QNAP TS-128A. 

Ostatnia kategoria to NAS-y wielozatokowe, z których największą popularnością wśród użytkowników domowych cieszą się modele mieszczące dwa dyski twarde. Oprócz wszystkich zalet wcześniej wspomnianych urządzeń mają także inne zalety, z których najważniejszą jest możliwość stworzenia macierzy RAID 1 zwiększającej bezpieczeństwo danych. W tak skonfigurowanym NAS-ie każdy plik przechowywany jest jednocześnie na dwóch dyskach, więc w razie awarii jednego z nich pliki można odtworzyć bez najmniejszych problemów z drugiego. NAS-y wielozatokowe często wyposażane są przez producentów w więcej pamięci RAM, wydajniejsze procesory, a nawet piloty pozwalające sterować urządzeniem z kanapy. Wiąże się to oczywiście z wyższą ceną, ale decydując się na takie urządzenie, dostajemy najwięcej możliwości, a NAS podłączony do telewizora może pełnić nawet funkcję komputera. Do takich modeli zaliczyć możemy Synology DS216j, Synology DS218+, QNAP TS-253B-8G, QNAP TS-251A, Asustor AS3202T.

NAS – zalety i wady

Największą zaletą wykorzystania NAS-ów jako prywatnej chmury jest dużo wyższy poziom bezpieczeństwa, o ile tylko odpowiednio skonfigurujemy urządzenie. W takim przypadku dostęp do danych będziemy mieć tylko my i osoby, którym je udostępnimy. To zdecydowanie najbezpieczniejszy sposób na przechowywanie danych. 

Kolejna zaleta prywatnej chmury to miejsce na dane ograniczone wyłącznie pojemnością dysków twardych zainstalowanych w serwerze. Podobnie jak w przypadku chmury publicznej, tak też w prywatnej możemy mieć dostęp do plików z niemal każdego miejsca na świecie, potrzebne będzie wyłącznie połączenie z internetem. 

Systemy operacyjne zainstalowane na NAS-ach zostały wyposażone w narzędzia ułatwiające synchronizację danych między serwerem i komputerami oraz smartfonami, nie musimy więc martwić się ręcznym przerzucaniem plików. W porównaniu ze znanymi usługami chmurowymi NAS-y mają też wady. Pierwszą i być może najważniejszą jest cena urządzeń. Za modele oferujące najwięcej możliwości trzeba zapłacić 1000 złotych i więcej, a do tego należy doliczyć cenę dysków twardych. W zależności od ich pojemności cena za kompletny sieciowy serwer plików może sięgnąć lub nawet przekroczyć 2000 złotych. Prywatność, niestety, kosztuje. 

Kolejną wadą takiego rozwiązania jest brak sztucznej inteligencji obecnej chociażby w opisywanej wcześniej usłudze Zdjęcia Google. Nie będziemy mogli liczyć na to, że aplikacja zaproponuje automatyczną zmianę parametrów zdjęć, przeszuka pliki graficzne według ich zawartości, a albumy, kolaże i animacje będziemy musieli tworzyć sami. 

Odpowiednio skonfigurowany NAS to nie tylko prywatna chmura. To także wiele innych funkcji polegających głównie na przechowywaniu plików. Sieciowy serwer plików ułatwia i automatyzuje tworzenie kopii bezpieczeństwa plików, a nawet obrazów całych partycji, a także dysków. NAS bardzo łatwo przekształcić także w domowe centrum rozrywki udostępniające pliki multimedialne wszystkim urządzeniom w domu. Doinstalowanie aplikacji Plex pozwala bardzo wygodnie przeglądać i odtwarzać filmy. Program nawet w darmowej wersji pobiera z internetu takie dane dotyczące plików wideo, jak plakaty, opisy, oceny z serwisu IMDB, i w atrakcyjny sposób prezentuje je na ekranach telewizorów i komputerów. 

NAS to dużo więcej zastosowań. Zwłaszcza modele droższe od QNAP i Synology pozwalają na dodawanie nowych funkcji do urządzeń przez pobieranie programów z oficjalnych lub nieoficjalnych repozytoriów, dzięki czemu sieciowy serwer plików może nawet zarządzać inteligentnymi urządzeniami w naszych domach.

Konfiguracja serwera NAS do pracy w roli prywatnej chmury

Konfigurację serwera NAS pokażemy na przykładzie systemu operacyjnego QTS dostępnego na urządzeniach firmy Qnap. 

1. Pierwszym krokiem w celu skonfigurowaniu NAS-a do pracy jako prywatnej chmury jest włączenie usługi myQNAPcloud i zarejestrowanie się w niej. Pomaga w tym kreator, do którego skrót znajduje się na pulpicie.

2. Po uruchomieniu aplikacji należy kliknąć na przycisk Rozpocznij w górnej części okna i postępować zgodnie ze wskazówkami.

3. Kolejnym krokiem jest zalogowanie się w usłudze myQNAPcloud. Jeśli korzystamy z niej po raz pierwszy, konieczne będzie założenie konta oraz zarejestrowanie urządzenia.

W tym celu należy kliknąć na Utwórz QNAP ID.

4. Zostaniemy przeniesieni do strony internetowej pozwalającej założyć konto w usłudze. Po uzupełnieniu pól Pseudonim, Adres e-mail i hasło oraz zaznaczeniu pola potwierdzającego, że mamy więcej niż 16 lat, nasze konto zostanie założone.

5. Kiedy będziemy mieli dane logowania, możemy wrócić do pulpitu systemu QTS i zalogować się w usłudze.

6. W kolejnym oknie wybieramy nazwę urządzenia.

7. W następnym oknie zaznaczamy wszystkie pola wyboru oraz ustawiamy poziom kontroli dostępu.

Publiczny oznacza, że nasze urządzenie i udostępniane przez nie usługi będą mogły być wyszukiwane przez innych użytkowników myQNAPcloud. Prywatny daje dostęp do urządzenia tylko nam, a Dostosowany pozwala wskazać dodatkowe osoby, które mogą łączyć się z NAS-em.

8. Kolejny etap to automatyczna konfiguracja i rejestracja urządzenia.

9. Ostatnie wyświetlane okno przedstawia podsumowanie informacji dotyczących uruchomionej usługi myQNAPcloud.

10. Tak skonfigurowany NAS daje już dostęp do plików z internetu. Żeby móc z nich korzystać na komputerach, należy zalogować się w przeglądarce w usłudze myQNAPcloud.

11. Tym, co jeszcze należy zrobić, jest zainstalowanie i konfiguracja aplikacji mobilnych, dających wygodny dostęp do plików przechowywanych na NAS-ie.

Ze sklepu Goo­gle Play lub App Store należy pobrać programy według uznania: Qfile (menadżer plików), Qvideo (zarządzanie filmami), Qmusic (strumieniowanie muzyki), Qphoto (dostęp do zdjęć) i Qsync (automatyczna synchronizacja danych między urządzeniem mobilnym i serwerem NAS).

12. Ich konfiguracja jest prosta i w każdym przypadku wygląda tak samo. Po uruchomieniu aplikacji w pierwszym oknie nie zmieniamy nic, pozostawiając domyślne ustawienia regionu.

13. Następnie konieczne będzie dodanie serwera NAS za pomocą przycisku Dodaj NAS ręcznie w dolnej części ekranu.

14. W kolejnym kroku uzupełniamy pola Host/IP lub nazwa myQNAPcloud (podana w czasie konfigurowania usługi), nazwa użytkownika oraz hasło, po czym zatwierdzamy wprowadzone dane przyciskiem Zapisz (górny prawy róg ekranu).

15. Po połączeniu z NAS-em zostaną w aplikacji wyświetlone nasze pliki.