eśli korzystaliśmy z porad dotyczących optymalizacji i nadal nie jesteśmy zadowoleni z wydajności naszej maszyny – konieczna może okazać się modernizacja komputera oraz zakup nowych komponentów, które poprawią nasz komfort pracy. Możemy też wypróbować alternatywne programy, które mają mniejsze wymagania.

Nie musimy od razu kupować nowego komputera, gdy stary wydaje nam się zbyt wolny. Czasem wystarczy wymienić najbardziej ograniczający nas element, żeby tchnąć w pecet nowe życie.

Materiał będzie sukcesywnie rozszerzany o kolejne porady.

Wina dysku

Zdecydowanie najwięcej osób narzeka na zbyt długi start systemu i jego powolną pracę. W większości przypadków winny jest mało wydajny dysk HDD, który może i jest pojemny, ale ma długi czas dostępu do pojedynczych plików. Rozważmy więc, jaki dysk najlepiej wybrać w naszym wypadku.

Nie ruszamy procesora

Wymiany procesora z pewnością nie można nazwać przyspieszeniem małym kosztem. Kupując procesor, musimy też kupić płytę główną z odpowiednim gniazdem oraz nowe kości pamięci RAM, które będą kompatybilne z nową płytą. Praktycznie musimy wymienić najważniejsze komponenty komputera. Jest to łącznie duży wydatek. Jeśli więc to procesor nas ogranicza – powinniśmy zastanowić się nad złożeniem nowego urządzenia, a nie ulepszaniem starego.

Pamięć RAM jest ważna

Nowsze aplikacje są znacznie bardziej zasobożerne i wymagają coraz większej ilości dostępnej pamięci RAM. Sama przeglądarka Chrome potrafi pochłonąć 5 GB , jeśli otworzymy wiele kart i będziemy oglądać filmy online. Zbyt niski poziom wolnej pamięci może powodować zawieszenia systemu i jego zwolnioną pracę. Dodatkowo negatywnie odbija się to na pracy dysku, ponieważ, w przypadku braku wolnej pamięci, dane zamiast na kość RAM trafiają na dysk, z którego są odczytywane. Dlatego duża ilość wolnej pamięci jest bardzo istotna dla optymalnej i wydajnej pracy komputera.

Dedykowana grafika

Jeśli w naszym komputerze nie mamy dedykowanej karty graficznej, możemy również dołożyć jakiś tańszy model, który odciąży mało wydajną zintegrowaną grafikę, a nam pozwoli cieszyć się grami na starszym PC. W zdecydowanej większości przypadków czynnikiem ograniczającym przy grach jest właśnie grafika, a nie sam procesor.

64 bit a 32 bit

Oznaczenie 64 bit i 32 bit dotyczy zainstalowanej wersji systemu. Różnica polega na wykorzystaniu architektury procesora i odpowiednich instrukcji. 64 bit jest nowszym typem i pozwala na wykorzystanie więcej niż 4 GB pamięci RAM – co było głównym ograniczeniem architektury 32 bit. 

Jeśli chcemy wymienić kości pamięci RAM na bardziej pojemne, musimy sprawdzić, czy nasz system będzie w stanie z nich skorzystać. Poznajmy metodę, która działa w Windows 10 i sprawdzi się również w starszych wersjach systemu.

1. Uruchamiamy Panel sterowania.

Następnie w pole wyszukiwania wpisujemy System i klikamy na pierwszą znalezioną pozycję.

2. Teraz w polu przy pozycji Typ systemu znajdziemy informację dotyczącą tego, jaki aktualnie mamy zainstalowany system operacyjny oraz jakie systemy obsługuje nasz procesor (procesory 64 bit bez problemu obsługują systemy 32 bit, a procesory 32 bit nie obsługują systemów 64 bit).

Wybieramy dysk SSD

Dołożenie do starszego komputera nawet prostego dysku SSD ogromnie zwiększy nasz komfort pracy. Możemy założyć, że sama prędkość odczytu i zapisu danych wzrośnie nawet pięciokrotnie, a nie jest to najważniejszy parametr. Jeśli chodzi o przyspieszanie i rewolucyjną zmianę wydajności, należy zwrócić uwagę na parametr IOPS – im wyższa jego wartość, tym więcej operacji dysk jest w stanie wykonać. Przeciętny dysk HDD wykonuje około 100 IOPS, podczas gdy dysk SSD wykonuje ich około 100 000. Różnica w wydajności przy pracy z małymi plikami jest więc ogromna.

Oczywiście zanim kupimy SSD, musimy upewnić się, czy nasza płyta główna wspiera technologię dysku, który chcemy wybrać. Wybór właściwego nośnika nie jest prosty, w dużej mierze wszystko zależy od zasobności naszego portfela. Warto jednak wiedzieć, że noś­nik o pojemności około 120 GB powinien w zupełności wystarczyć dla systemu Windows 10, normalnej pracy biurowej i kilku gier. Jeśli mamy dużo programów i aplikacji i chcemy mieć bezpieczny zapas miejsca, zdecydujmy się na nośnik około 240 GB. Większe nośniki nie są konieczne przy ulepszaniu starszej maszyny. Na stronie 72 dowiemy się wszystkiego na temat przenoszenia systemu operacyjnego na nowy nośnik – jest to prosta operacja i nie musimy się jej obawiać.

Starszy dysk będzie nadal przydatny jako magazyn i będziemy mogli przechowywać na nim wszystkie nasze dane, a system oraz programy i gry, które chcemy uruchamiać szybko, będziemy mogli umieścić na nowym, szybkim SSD.

Uwaga! Możemy potraktować zakup dysku SSD jako inwestycję, gdyż nawet jeśli zakupimy kiedyś lub będziemy składać nowy komputer, będziemy mogli przełożyć do niego szybki nośnik SSD, który nawet za kilka lat będzie spisywał się świetnie.

Warto wiedzieć

• Cache - rodzaj pamięci podręcznej, im jest jej więcej, tym lepiej.
• IOPS - liczba operacji wejścia/wyjścia na sekundę – im wyższa wartość tego parametru, tym lepiej.
• MTBF - średni czas bezawaryjnej pracy. 
• TBW - test to parametr przydatny przy wyborze dysku SSD. Oznacza liczbę terabajtów, jakie mogą zostać zapisane na nośniku, do której producent zapewnia swoją gwarancję.

Goodram CX200 120GB

Ten dysk jest obecny na rynku już dłuższy czas, a nadal cieszy się dużą popularnością. Bardzo dobra wydajność w niskiej cenie – to dobre słowa opisujące ten nośnik. Korzysta on z kontrolera Phison PS3110-S10, który umożliwia tak dobre osiągi. Powinien wystarczyć każdemu użytkownikowi, który potrzebuje przyspieszyć zwykły domowy komputer wykorzystywany w celach biurowych i do przeglądania sieci.

• Interfejs: SATA 3
• Pojemność dysku: 120 GB
• Odczyt/zapis danych: 560/500 MB/s
• Gwarancja: 3 lata
• Cena: ok. 130 zł
• Cena za GB: 1,08 zł

Patriot Burst 240GB

Jeden z najtańszych i bardzo wydajnych noś­ników, które trafiły na rynek od amerykańskiego producenta. Dostępny jest również model o pojemności 120 GB, który kosztuje około 140 złotych. Ta seria dysków korzysta z jednego z nowszych kontrolerów Phison S11. Parametr IOPS jest na poziomie 80–60 tysięcy, co przy tak tanim nośniku jest znakomitym wynikiem, gdyż wypada lepiej niż droższa konkurencja. Okres gwarancji – 3 lata –nie powinien stanowić problemu w przypadku normalnej eksploatacji, chociaż dla osób mocno obciążających dyski wskazany byłby dłuższy. 

• Interfejs: SATA 3
• Pojemność dysku: 240 GB
• Odczyt/zapis danych: 560/540 MB/s
• Gwarancja: 3 lata
• Cena: ok. 240 zł
• Cena za GB: 1 zł

SSD Corsair MP500 120GB

Jeśli jakiś czas temu kupiliśmy mocną płytę główną, która jest w stanie wykorzystać pełny potencjał złącza M.2 PCIE 4x (Ultra M.2), to warto zwrócić uwagę na propozycję firmy Corsair. Jeszcze nie tak dawno za tak wydajny dysk trzeba było zapłacić ponad 1000 złotych, a teraz jest dostępny w atrakcyjnej cenie. Jest to opcja dla bardziej wymagających.

• Interfejs: M.2 PCIe 4x NVMe
• Pojemność dysku: 120 GB
• Odczyt/zapis danych: 3000/2400 MB/s
• Gwarancja: 3 lata
• Cena: ok. 290 zł
• Cena za GB: 2,42 zł

Sprawdź aktualne ceny polecanych dysków SSD:

NVMe do 500 GB

• Samsung 970 EVO
• Samsung 970 PRO
• Adata XPG Gammix S11
• Samsung 960 EVO
• Intel 760p
• Kingston KC1000

NVMe do 1000 GB

• Samsung 970 PRO
• Samsung 960 PRO
• WD Black
• Kingston KC1000

SATA do 500 GB

• Samsung 850 EVO
• Crucial MX500
• WD Blue
• Crucial MX300
• Intenso Top
• Kingston UV500

SATA do 1000 GB

• Crucial MX500
• WD Blue

Pamięć RAM

Powiększenie dostępnej w naszym komputerze pamięci RAM jest bardzo dobrym pomysłem na zwiększenie jego wydajności. Jednak zanim zaczniemy wybierać, musimy wykonać kilka niezbędnych kroków. Po pierwsze, zgodnie z poradą na stronie 66, sprawdzamy, czy nasz system ma architekturę 64 czy 32 bit. Jeśli 64, to nie będzie większego problemu z instalacją dużych modułów. W przypadku 32 bitów nie będziemy mogli zwiększyć limitu ponad 4 GB.

Uwaga! Jeśli nasz procesor obsługuje architekturę x64, ale nasz system jest w wersji 32-bitowej, nie będzie mógł skorzystać z pamięci RAM powyżej 4 GB. Zmiana systemu z 32 bit na 64 bit wiąże się z całkowitą reinstalacją.

Po drugie, musimy sprawdzić model naszej płyty głównej i zweryfikować, ile slotów na pamięć jest wolnych. Najprościej jest odkręcić obudowę i sprawdzić. Kolejnym krokiem jest sprawdzenie w instrukcji obsługi płyty głównej, jakie pamięci oraz jakie taktowania są obsługiwane. Nie ma sensu kupować bardzo szybkich kości, jeśli nasza płyta nie będzie mogła z nich skorzystać i uruchomi je z domyślną częstotliwością.

Uwaga! Typy pamięci DDR3, DDR4, DDR4L nie są wymienialne – płyta główna przyjmuje jeden wybrany typ i przed kupnem nowych kości musimy upewnić się jaki.

Wysoka cena kości RAM

Wiele osób może być zdziwionych wysokimi cenami kości pamięci, które wzrosły o ponad 50 procent w ciągu dwóch lat. Jest to związane z dużym popytem i niezdolnością fabryk do zwiększenia produkcji. Rynek smartfonów wymaga coraz większej ilości kości pamięci, podobnie karty graficzne, które są skupowane przez kopaczy kryptowalut. Obniżki cen możemy spodziewać się dopiero pod koniec 2018 roku, gdy nowe fabryki zaczną produkować moduły pamięci.

Pamięć RAM DDR3 

GoodRam Play DDR3

Jest to jedna z najtańszych pamięci jednocześnie oferująca dobre taktowanie i czasy opóźnień. Doskonale sprawdzi się w bardziej budżetowych produkcjach. Jeśli chcemy, możemy zakupić w zestawie układ dwóch lub czterech takich kości. Dla komputera biurowego wystarczy w zupełności 4–8 GB pamięci RAM. Jeśli więc jedna kość nam nie wystarczy, zawsze możemy później dokupić kolejną, ale powinien być to taki sam model, jeżeli chcemy osiągnąć optymalną wydajność. Pamięć ma skromny radiator i jest objęta gwarancją wieczystą producenta. Do wyboru mamy cztery wersje kolorystyczne.

• Liczba modułów: 1
• Pojemność: 4 GB
• Taktowanie: 1600 MHz
• Opóźnienia: CL9
• Gwarancja: wieczysta
• Cena: ok. 140 zł
• Cena za GB: 35 zł

G.Skill TridentX DDR3 2x4GB 2400MHz CL10

Jeśli chodzi o stosunek cena/jakość, te pamięci wypadają bardzo dobrze. Mają duży współczynnik TDP z racji wysokiego napięcia zasilania. Możemy jednak być pewni stabilności ich pracy na maksymalnych ustawieniach. Możemy obniżyć standardowe timingi, jeśli interesuje nas praca z drobnymi plikami. Zestaw 8 GB pamięci będzie wystarczający dla wszystkich, którzy chcą grać w gry. Do obróbki wideo jest to dobry poziom wyjściowy, jak wiadomo – im więcej pamięci, tym lepiej. Firma G.Skill charakteryzuje się niskim współczynnikiem uszkodzonych modułów i oferuje gwarancję wieczystą. Jest to rozwiązanie skierowane do bardziej wymagających użytkowników.

• Liczba modułów: 2
• Pojemność: 8 GB
• Taktowanie: 2400 MHz
• Opóźnienia: CL10
• Gwarancja: wieczysta
• Cena: ok. 360 zł 
• Cena za GB: 45 zł

Pamięć RAM DDR4

GoodRam 4GB DDR4

Zdecydowanie najbardziej ekonomiczne kości pamięci, mają jeden z najlepszych na rynku współczynników ceny do gigabajta pojemności. Nie nadają się do żadnego OC i nie mają odpromiennika ciepła, jednak przy zasilaniu napięciem 1,2 V i taktowaniu 2133 MHz nie jest wymagany i możemy być pewni, że kości się nie przegrzeją. Firma GoodRam dodatkowo zapewnia o jakości swoich produktów przez świadczenie gwarancji wieczystej. Możemy kupić również moduł 8 GB, jednak 4 GB to dobry poziom startowy dla starszego sprzętu.

• Liczba modułów: 1
• Pojemność: 4 GB
• Taktowanie: 2133 MHz
• Opóźnienia: CL15
• Gwarancja: wieczysta
• Cena: ok. 175 zł
• Cena za GB: 43,75 zł

Ballistix Elite DDR4

To kości kierowane do bardziej profesjonalnych zastosowań i najbardziej wymagających użytkowników. Bardzo wysokie taktowanie, w dość przystępnej cenie. Dodatkowo opóźnienia nie są aż tak wysokie i w trakcie OC możemy trochę nimi manipulować. W zestawie 2x 4 GB cena nie jest aż tak wysoka. Napięcie potrzebne do pracy na maksymalnych ustawieniach to już 1,35 V, a nie standardowe 1,2 V. Zaletą są dość niskie odpromienniki ciepła, które pozwolą na spokojny montaż nawet rozbudowanego systemu chłodzenia.

• Liczba modułów: 2
• Pojemność: 8 GB
• Taktowanie: 3200 MHz
• Opóźnienia: CL16
• Gwarancja: wieczysta
• Cena: ok. 560 zł
• Cena za GB: 70 zł

Sprawdź aktualne ceny polecanych kości RAM:

• GoodRam Play DDR3
• G.Skill TridentX DDR3 2x4GB 2400MHz CL10
• GoodRam 4GB DDR4

Karta graficzna

Wybór karty graficznej jest zdecydowanie prostszy niż procesora czy płyty głównej. Wszystkie instalujemy w odpowiednim gnieździe typu PCIe. Jedyne, na co musimy zwrócić uwagę, to wersja tego interfejsu. Jeśli kupimy kartę, która korzysta z gniazda PCIe x16 3.0, musimy mieć kompatybilną płytę główną, aby wykorzystać potencjał karty do maksimum. Ważne też, aby przed zakupem sprawdzić wydajność układu graficznego, jaki obecnie mamy, i wybrać taki, który jest zdecydowanie lepszy. Łatwo to zweryfikować na stronie https://www.3dmark.com.

Ważne parametry kart

Modele niereferencyjne

Są to konstrukcje, w których producent mający licencję głównej firmy Nvidia lub AMD przeprowadził modyfikacje układu chłodzenia czy też podkręcił zegary. Firmy prześcigają się w takich modyfikacjach, więc możemy spotkać ten sam model w bardzo różnych cenach i różnych wydajnościach. Wybieramy kartę, która ma najlepszy stosunek ceny do wydajności z kart danego modelu.

Porty wyjścia 

Kupując kartę, musimy patrzeć również na to, jakie oferuje wyjścia, czy są to HDMI, czy też DVI, a może DisplayPort. Stare typu D-Sub praktycznie już wyszły z użycia, korzysta się już tylko z cyfrowych form przesyłu obrazu. Generalnie, wybierając kartę, musimy mieć na uwadze to, jaki mamy monitor, bo to do niego mają pasować złącza. Oczywiście zawsze można kupić dodatkowe przejściówki, które pomogą w przypadku starszych konstrukcji.

Rozmiar karty

Musimy pamiętać o rozmiarze karty przy zakupie. Są dwa rodzaje kart: o niskim i pełnym profilu. Te pierwsze są znacznie mniejsze i zmieszczą się do każdej stacji roboczej, mają jednak mniejszą wydajność. Te drugie cechuje najwyższa wydajność, jednak mogą nie zmieścić się do każdej obudowy.

Szyna

Na przykład 64, 128 bit lub 256 bit, im szersza, tym lepszy przepływ danych.

TDP

Na ten parametr również musimy zwrócić uwagę. Karty graficzne to podzespoły wymagające najwięcej mocy. Możemy spotkać konstrukcje o TDP 95 W, jak również o TDP 225 W. Zawsze sprawdzajmy, czy wydajność idzie w parze ze wzrostem poboru energii, inaczej będziemy zwyczajnie przepłacać za prąd, a dodatkowo możemy spalić mało wydajny zasilacz. 

Podzespoły w laptopach

Jeżeli nasz laptop nie działa już tak szybko, jakbyśmy chcieli, możemy również rozważyć zakup nowych komponentów, jeśli jest możliwa ich łatwa wymiana. W większości urządzeń wymiana dysku czy pamięci RAM sprowadza się do odkręcenia pojedynczej śrubki i podmiany danego podzespołu. Musimy jednak sprawdzić, jaki dokładnie sprzęt będzie kompatybilny z naszym laptopem. Karty graficznej oraz procesora raczej nie wymienimy. Jeśli mamy miejsce na tylko jeden dysk, warto rozważyć zakup zewnętrznej kieszeni, którą będziemy mogli łączyć przez port USB. Dzięki temu wykorzystamy stary i nowy nośnik. Oczywiście jeśli nasz laptop ma porty USB 3.0, nie odczujemy praktycznie spadku wydajności dysku HDD, w przypadku USB 2.0 będzie to powolna praca.

Asus GT 1030 LP 2GB GDDR5

Asus GeForce GT 1030 2GB to niskoprofilowa karta graficzna, wykorzystująca układ graficzny Pascal GP108. Ma 384 rdzenie CUDA, a także 2 GB pamięci wideo GDDR5 64-bit. Taktowanie wynosi 1266 MHz, w trybie OC zaś 1506 MHz. Karta ma aktywne chłodzenie w postaci cichego wentylatora oraz radiatora. Dodatkowo wyposażona została w dwa złącza: DisplayPort oraz HDMI. Jest to absolutny hit, jeśli chodzi o tanie rozwiązania gamingowe. Ta karta pozwoli nam grać w 60 fps w Fortnite.

• Długość karty: 16,9 cm
• Rodzaj złącza: PCIe x16 3.0
• Taktowanie rdzenia: 1266 MHz
• Taktowanie pamięci: 6000 MHz
• TDP: 30 W 
• Szyna pamięci: 64 bit
• Cena: ok. 350 zł

Zotac GeForce GTX 1050 Ti Mini 4GB GDDR5

Ten model powinien wystarczyć każdemu fanowi gier do uruchomienia i komfortowego grania w ulubione tytuły. Radzi sobie nawet z wymagającymi grami, jak Wiedźmin 3. Jest to bardzo mała konstrukcja i relatywnie nie pobiera zbyt dużo energii, więc może sprawdzić się w starszych komputerach bez konieczności wymiany zasilacza. Wyposażona jest w 768 procesorów strumieniowych, 48 jednostek teksturujących, a moc obliczeniowa jest równa prawie 2 TFLOPS. Jest to prawie sześć razy więcej niż zintegrowany układ grafiki w procesorze i3 4170.

• Długość karty: 14,5 cm
• Rodzaj złącza: PCIe x16 3.0
• Taktowanie rdzenia: 1303 MHz
• Taktowanie pamięci: 7000 MHz
• TDP: 75 W 
• Szyna pamięci: 1284 bit
• Cena: ok. 750 zł