Ten poradnik zawiera opisy najlepszych, wypróbowanych sposobów na przyspieszenie działania komputera: od wymiany dysku HDD na SSD, przez dodanie RAM-u, po generalne porządki.

Zwolnij miejsce na dysku

W komputerze warto co jakiś czas optymalizować dysk pod względem wolnej przestrzeni. W trakcie korzystania z peceta odkładają się na jego dysku systemowym spore ilości zbędnych plików pozostawionych przez rozmaite programy, które zaśmiecają dysk i mogą spowalniać jego działanie.

Najpopularniejszym bezpłatnym programem do oczyszczania komputera z zaśmiecających go plików jest CClea­ner. Program pełni rolę wirtualnej miotły, która usuwa z dysku niepotrzebne pliki tymczasowe pozostawione przez Windows i wiele programów, pozostałości po przeglądaniu internetu, zawartość Kosza, systemowego schowka, zrzuty pamięci oraz między innymi pliki dziennika Windows. Oprócz tego oferuje moduły do zarządzania programami uruchamiającymi się przy starcie systemu, czyszczenia rejestru oraz wyszukiwania plików zajmujących najwięcej miejsca.

Sprzątanie dysku CCleanerem

1. Zainstaluj i uruchom CCleaner. W sekcji Cleaner kliknij na przycisk Analiza. Program przeskanuje system i wyświetli przybliżony rozmiar przestrzeni, jaką może odzyskać.

2. Kliknij na Uruchom CCleaner, aby rozpocząć odzyskiwanie wolnego miejsca. Po zakończeniu program wyświetli szczegółowy raport z podsumowaniem o usuniętych plikach.

Sprzątanie dysku BleachBitem

Niezłą alternatywą dla CCleanera, należącego obecnie do firmy Avast, jest program BleachBit, rozwijany jako niekomercyjny projekt Open Source. Można go używać zamiast lub oprócz CCleanera, by upewnić się, czy dobrze posprzątał. Program domyślnie rozpoznaje i kasuje pliki tymczasowe tworzone przez system Windows i ponad 90 popularnych programów, takich jak przeglądarki internetowe, programy pocztowe, pakiety biurowe, odtwarzacze multimedialne i wiele innych. Oferuje również funkcje do ochrony prywatności użytkownika i bezpowrotnego kasowania danych. Według doniesień prasowych, z tej funkcji BleachBit korzystała Hillary Clinton do skutecznego usunięcia swoich wiadomości e-­mail z dysku dzięki funkcji Shred.

1. Po uruchomieniu BleachBita kliknij na Podgląd. Program przeprowadzi analizę dysku, sprawdzając efekt działania zaznaczonych opcji (bez usuwania plików z dysku) i wyświetli raport z informacją, ile miejsca może odzyskać.

2. Po kliknięciu na nazwę danego programu Bleach­Bit wyświetli w prawej części okna bardziej szczegółowe informacje na temat rodzajów plików, które może objąć czyszczeniem. Aby rozpocząć sprzątanie systemu zgodnie z zaznaczonymi opcjami, kliknij na Wyczyść i Delete.

Wyszukiwanie plików zajmujących najwięcej miejsca na dysku

Jeśli po usunięciu plików tymczasowych nadal brakuje miejsca na dysku, warto sięgnąć po program WinDirStat. Jest to bezpłatne narzędzie, które graficznie ilustruje zajęte miejsce na dysku i ułatwia szybkie znalezienie plików i folderów zajmujących najwięcej miejsca w komputerze.

1. Po uruchomieniu programu WinDirStat wybierz dysk w komputerze, który chcesz przeskanować, i kliknij na OK.

2. Po zakończonej analizie program wyświetli wielokolorowe kafelki, ułatwiające zorientowanie się, jakiego typu pliki zajmują najwięcej miejsca na dysku - im większy kafelek, tym większy plik. Po kliknięciu na program wyświetli czytelne informacje o wielkości poszczególnych folderów i plików na wybranym dysku.

Zoptymalizuj autostart Windows

Czas uruchamiania się systemu zależy również od tego, ile programów musi zostać załadowanych przez komputer wraz z uruchomieniem pulpitu Windows. Jeśli wyłączysz niepotrzebne programy lub opóźnisz ich start, będziesz mógł szybciej zacząć korzystać z komputera. Edycję listy programów automatycznie uruchamiających się z Windows 7 umożliwia w podstawowym zakresie systemowe narzędzie MSConfig. W Windows 10 funkcja ta została przeniesiona do sekcji Uruchamianie w Menedżerze zadań. Istnieją specjalne programy, które oferują większe możliwości zarządzania autostartem, przykładem takiego narzędzia jest bezpłatny Autorun Organizer opisany w dalszej części tego poradnika.

Systemowe zarządzanie autostartem w Windows 7

1. W systemie Windows 7 naciśnij kombinację klawiszy Start+R, wpisz polecenie msconfig i naciśnij klawisz Enter.

2. Windows uruchomi narzędzie Konfiguracja systemu. Zakładka Uruchamianie pozwala wybrać, które programy i usługi mają automatycznie włączać się z Windows. Aby zapobiec samoczynnemu uruchamianiu się danej aplikacji, usuń jej zaznaczenie w sekcji Element startowy i kliknij na OK.

Systemowe zarządzanie autostartem w Windows 10

1. Zarządzanie elementami startowymi w Windows 10 zostało przeniesione do sekcji Uruchamianie w Menedżerze zadań. Aby ją wyświetlić, naciśnij kombinację klawiszy Start+Shift+Esc i przejdź do zakładki Uruchamianie.

2. Aby wyłączyć autostart danego programu, kliknij na niego prawym przyciskiem myszy i wybierz opcję Wyłącz.

Zarządzanie autostartem Windows za pomocą specjalistycznego programu

Autorun Organizer to bezpłatny przydatny program do monitorowania i zarządzania programami automatycznie uruchamiającymi się z Windows. Dostarcza wielu szczegółowych informacji o pozycjach w autostarcie, pozwala usuwać i tymczasowo wyłączać niepotrzebne aplikacje, opóźniać uruchamianie wybranych programów, a także na życzenie użytkownika dodawać nowe pozycje do autostartu Windows. Umożliwia również sprawdzenie każdego elementu autostartu pod kątem wirusów w ponad 60 programach antywirusowych (korzysta z usługi VirusTotal) oraz wyświetlenie statystyk operacji, jakie wykonali na nich inni użytkownicy. Oprócz tego program pokazuje graficzny diagram czasu uruchamiania systemu Windows.

1. Zainstaluj i uruchom Autorun Organizer z płyty dołączonej do książki i kliknij na OK. Instalator programu może zaproponować opcjonalną instalację dodatkowego narzędzia Reg Organizer tego samego autora.

2. W sekcji Ustawienia warto włączyć opcję Pokazuj informacje o tym, ilu użytkowników wyłączyło/opóźniło uruchamianie aplikacji. Kolumna Wyłączyło/... pokazuje, ilu użytkowników wyłączyło autouruchamianie danego programu (kolor zielony po lewej stronie) lub opóźniło jego uruchamianie (kolor oliwkowy po prawej stronie). Kliknięcie prawym przyciskiem myszy na dany program wyświetla szereg opcji, które można na nim przeprowadzić. Czas ładowania systemu można zmniejszyć poprzez opóźnianie uruchomienia aplikacji, które nie są potrzebne od razu po starcie systemu, i usuwanie zbędnych programów z autostartu.

Przeskanuj system skanerem antymalware

Jednym z elementów optymalizacji Windows jest przeskanowanie systemu i usunięcie wykrytych, potencjalnie niechcianych, szkodliwych aplikacji o charakterze złośliwym lub reklamowym, które mogły zainstalować się po cichu przy instalacji innego programu i od tamtej pory spowalniać działanie systemu Windows, poprzez niepotrzebne wykorzystywanie zasobów komputera. Tego typu szkodniki potrafią wyjątkowo dobrze maskować się przed programem antywirusowym, dlatego warto skorzystać z wyspecjalizowanych narzędzi do ich usuwania, takich jak Zemana AntiMalware lub Malwarebytes.

1. Uruchom skaner Zemana AntiMalware z płyty dołączonej do książki i kliknij na Skanuj. Program jest zamieszczony w bezpłatnej, przenośnej wersji, której nie trzeba instalować - wystarczy skopiować go na pulpit przyciskiem Kopiuj i uruchomić.

2. Program przeskanuje system zainstalowany w komputerze. Po wykryciu szkod­liwych obiektów kliknij na Dalej, aby je automatycznie usunąć. Podejrzane pliki znajdujące się w kwarantannie będą przechowywane w taki sposób, aby wyeliminować ich wpływ na działanie komputera.

Szkodniki znajdujące się w kwarantannie można usunąć lub przywrócić, na przykład gdy mamy pewność, że to pomyłka skanera i plik jest niegroźny lub jest potrzebny. Dołóż pamięci RAM

Wielkość pamięci RAM zwanej też operacyjną ma spory wpływ na szybkość działania komputera. Korzysta z niej system Windows i uruchomione w nim oprogramowanie. Niektóre programy mają duże zapotrzebowanie na pamięć operacyjną. Nie chodzi tylko o specjalistyczne narzędzia dla profesjonalistów, ale i o typowe programy dla zwykłego użytkownika, takie jak przeglądarka internetowa Chrome, która jest często najważniejszym programem w komputerze. Gdy pamięci jest zbyt mało, system częściej korzysta z pliku wymiany na dysku twardym, który jest wielokrotnie wolniejszy od szybkiej pamięci RAM (na przykład moduły pamięci RAM typu DDR3-1600 mogą osiągać prędkość transferu danych na poziomie 25 GB/s, a więc ponad 1000-krotnie większą niż ta, jaką może zapewnić typowy dysk twardy).

Aby sprawdzić ilość pamięci RAM zamontowanej w komputerze i stopień jej aktualnego wykorzystania, naciśnij w Windows kombinację klawiszy Start+Shift+Esc i w oknie Menedżera zadań przejdź do zakładki Wydajność.

W tym oknie można monitorować aktualne wykorzystanie poszczególnych zasobów komputera, takich jak procesor (CPU), pamięć RAM czy dysk twardy. Stopień obciążenia systemu najlepiej sprawdzić w trakcie typowej pracy na komputerze, gdy są uruchomione programy, z których korzystasz na co dzień. Jeżeli komputerowi brakuje wolnej pamięci RAM, oznacza to, że jest jej zbyt mało do twoich potrzeb i należałoby ją rozbudować.

Na początek trzeba dokładnie sprawdzić typ zainstalowanej pamięci RAM oraz liczbę wolnych gniazd, w których można zamontować dodatkowe moduły RAM. Istnieją bezpłatne programy diagnostyczne, pozwalające to zweryfikować bez otwierania obudowy komputera, a przykładem takiego narzędzia są Speccy oraz HWiNFO.

Identyfikacja typu zainstalowanej pamięci RAM

1. Zainstaluj i uruchom program Speccy, a następnie kliknij na opcję RAM.

2. Program wyświetli szczegółowe informacje o zainstalowanych modułach pamięci i możliwościach płyty głównej komputera. Ten przykładowy laptop ma dwa gniazda pamięci, z czego jedno jest wolne (A). Aby dowiedzieć się, jakiego typu kość pamięci zainstalowana jest w komputerze, rozwiń opcję (B).

W tym konkretnym, choć wiekowym już laptopie zamontowano 2 GB pamięci RAM DDR2 - to zdecydowanie za mało (zalecane minimum to przynajmniej 4 GB, a optymalnie - 8 GB). Warto dokupić przynajmniej drugie tyle z tym samym oznaczeniem (C) (dokładana kość powinna mieć te same parametry, co dotychczasowa, dzięki czemu komputer będzie mógł bez problemu z nią współpracować), pamiętając o tym, że w laptopach stosowane są mniejsze moduły SO-DIMM niż w komputerach stacjonarnych.

Jak rozbudować pamięć RAM w laptopie

Sloty pamięci w laptopie znajdują się zazwyczaj na spodzie komputera. Aby się do nich dostać, trzeba odkręcić dolną pokrywę lub klapkę serwisową pamięci, jeżeli laptop został w nią wyposażony. Niestety, coraz więcej nowych modeli ultrabooków ma wlutowaną pamięć RAM bez opcji rozbudowy, dlatego myśląc o ewentualnej modernizacji, warto sprawdzić taką możliwość przed zakupem danego modelu komputera.

1. Wyłącz laptop, odłącz od niego zasilacz, zamknij ekran i odwróć komputer. Ze względów bezpieczeństwa na czas modernizacji warto wyjąć baterię.

W laptopach z niewymiennym akumulatorem można go wyłączyć w ustawieniach BIOS/UEFI (szczegółowe wskazówki znajdziesz w ins­trukcji obsługi danego modelu komputera). Po ponownym podłączeniu komputera do zasilacza akumulator zostanie automatycznie włączony.

2. Odkręć i zdejmij dolną pokrywę laptopa lub klapkę serwisową modułu pamięci, jeżeli twój laptop jest w nią wyposażony. W niektórych modelach dopiero na tym etapie można odłączyć akumulator.

3. Zlokalizuj wolne gniazdo pamięci i wsuń do niego nowy moduł RAM pod kątem 4-5 stopni, dopasowując wycięcie w złączu krawędziowym kości pamięci do wypustki w złączu komputera. Następnie dociśnij pamięć w dół, aż do zatrzaśnięcia na właściwym miejscu. Jeśli nie poczujesz charakterystycznego kliknięcia, wyjmij pamięć i zamontuj ją ponownie. Jeżeli wymieniasz moduł pamięci na inny, wyjmij dotychczasową kość, ostrożnie rozchylając palcami metalowe spinacze zabezpieczające, które znajdują się na obu końcach złącza modułu pamięci, aż ta odskoczy.

4. Załóż pokrywę dolną, przykręć śruby, włóż baterię do wnęki laptopa, podłącz zasilacz i włącz komputer. Podczas pierwszego rozruchu dodatkowa pamięć zostanie automatycznie wykryta - może być konieczne naciśnięcie klawisza F1 lub innego, który zostanie wyświetlony na ekranie komputera.

Jak rozbudować pamięć RAM w komputerze stacjonarnym

Wymiana lub dołożenie dodatkowej pamięci RAM to jedna z prostszych modernizacji związanych z rozbudową stacjonarnego komputera. Właścicieli komputerów wyposażonych w panel boczny z oknem mogą zainteresować pamięci RAM z wyższej półki, wyposażone w aluminiowe, szczotkowane radiatory i popularne ostatnio podświetlenie LED RGB.

1. Wyłącz komputer i aby nie ryzykować uszkodzenia peceta, odłącz go od prądu. Następnie odkręć bok obudowy i go zdejmij.

2. Zlokalizuj gniazda pamięci RAM na płycie głównej komputera. Moduły pamięci należy instalować w kolejności oznaczonej na płycie głównej, począwszy od pierwszego gniazda umieszczonego zazwyczaj najbliżej procesora.

Parę takich samych kości powinno się montować w slotach o tym samym kolorze. Można łączyć moduły pamięci o różnych pojemnościach (na przykład 2 GB i 4 GB), ale w przypadku zainstalowania kości pamięci o różnych szybkościach (na przykład DDR4-2666 i DDR4-2400), wszystkie będą działały z szybkością najwolniejszego modułu.

3. Aby zamontować moduł pamięci, odchyl zacisk zabezpieczający na każdym końcu złącza modułu pamięci, dopasuj położenie szczeliny na krawędzi kości RAM do poprzeczki złącza w gnieździe płyty głównej i wsuń moduł pamięci z jednakową siłą na każdym końcu, aż zatrzaski zostaną zamknięte. Jeśli moduł zostanie włożony prawidłowo, zatrzaski zabezpieczające zaczepią się na wycięciach obu końców pamięci RAM.

4. Załóż z powrotem pokrywę komputera, podłącz go do zasilania i uruchom. Gdy zostanie wyświetlony komunikat informujący o zmianie ilości pamięci, naciśnij klawisz F1.

Wymień dysk HDD na SSD

Wymiana tradycyjnego dysku twardego na nowoczesny nośnik SSD to najlepsza metoda na przyspieszenie komputera. W tym miejscu pozwolę sobie napisać, nie obawiając się zaprzeczenia, że jedną z największych rewolucji, jakie zaszły w komputerach osobistych w ostatnich latach, dzięki której pecety stały się znacznie szybsze w codziennym użytkowaniu, są półprzewodnikowe nośniki SSD. I nie jest to chwilowa moda - są diabelnie szybkie, małe, lekkie i odporne na wstrząsy. Nic tak w odczuwalny sposób nie wpływa na komfort pracy na komputerze jak wymiana HDD na SSD. Szybkość działania PC w dużej mierze zależy nie od CPU i pamięci RAM, ale od szybkości odczytu i zapisu danych, a w tej kwestii SSD i HDD dzieli wydajnościowa przepaść. Innymi słowy, jeśli szukasz sposobu na przyspieszenie komputera przez duże P, to właśnie go znalazłeś.

Różnicę w szybkości peceta po przesiadce na SSD łatwo zauważyć już na etapie uruchamiania się systemu Windows, instalowania i włączania programów czy gier oraz oczywiście w trakcie codziennej pracy, czy to przy korzystaniu z internetu (strony wczytują się wyraźnie szybciej), czy to przy przeprowadzaniu różnego typu operacji dyskowych związanych z obróbką filmów i grafiki, w których kluczowa jest szybkość odczytu oraz czas dostępu do danych.

Nośniki SSD sprzedawane są w kilku wariantach. Najtańsze mają klasyczny format 2,5-calowego dysku stosowanego w laptopach i korzystają z tego samego złącza SATA, które pozwala na transfer danych z prędkością do 600 MB/s (realnie około 570 MB/s).

Na ogół mają 7 mm wysokości, dlatego do montażu w laptopie czasami może być potrzebny adapter w kształcie ramki, przystosowujący SSD do standardowej wysokości talerzowego dysku 9,5 mm.

W komputerze stacjonarnym pozbawionym zatok 2,5-calowych można zastosować ramkę do montażu dysku 2,5 cala w zatoce 3,5 cala.

W odróżnieniu od tradycyjnych (1), nowocześniejsze SSD mają mniejszy format M.2 i występują z dwoma rodzajami złączy: M.2 SATA (2) i szybszym M.2 PCI Express (3), znanym też jako NVMe (teoretyczna szybkość do 4 GB/s) - można je rozpoznać po tylko jednym wgłębieniu we wtyczce (modele SATA mają dwa wgłębienia).

Wiele notebooków oferuje już miejsce na dwa napędy: jeden w formacie 2,5 cala i jeden M.2 (4). W nowych pecetach gniazdo M.2 znajduje się bezpośrednio na płycie głównej (5) i zazwyczaj obsługuje ono zarówno dyski M.2 SATA, jak i PCIe - dla pewności warto sprawdzić w instrukcji dołączonej do płyty głównej lub w specyfikacji notebooka, jaki typ dysków jest obsługiwany.

Superszybki napęd SSD M.2 można wykorzystać również do modernizacji komputera pozbawionego gniazda M.2 na płycie głównej, stosując specjalny adapter PCIe, który można dokupić osobno lub czasem otrzymać w zestawie razem z dyskiem SSD.

Jeżeli twój starszy laptop jest wyposażony w napęd DVD, z którego jesteś w stanie zrezygnować, w miejscu DVD można zamontować adapter na dodatkowy dysk.

Jeżeli chodzi o pojemność dysku SSD, to zalecane minimum to 120 GB, które może zapewnić komfortową pracę mniej wymagającym użytkownikom, którzy wykorzystują komputer głównie do internetu, nie pobierają dużej ilości danych i nie instalują dużo oprogramowania. W przypadku bardziej zaawansowanej pracy lepiej zdecydować się na 240 GB lub więcej.

Wymiana dysku na SSD nie musi wiązać się z ponownym instalowaniem systemu i wszystkich programów od nowa - istnieją bezpłatne programy do migracji systemu, które pozwalają bezproblemowo przeprowadzić Windows na nowy dysk. Przykładem takiego programu jest bezpłatny AOMEI Partition Assistant, a piszę o nim dlatego, że na jego przykładzie powstał poradnik dotyczący przenoszenia systemu.

Jak przenieść Windows na nowy dysk SSD

Zanim rozpoczniesz przenoszenie zainstalowanego systemu na SSD, upewnij się, że ilość zajętego miejsca na dotychczasowym dysku z Windows nie przekracza pojemności nowego dysku SSD. Jeżeli danych jest za dużo, usuń pliki, z których możesz zrezygnować, lub przenieś je na inny nośnik. Do usunięcia zbędnych plików pozostawionych na dysku przez różne programy możesz wykorzystać CCleaner, który zostanie opisany w dalszej części tego poradnika lub konkurencyjny BleachBit, który również pełni rolę wirtualnej miotły i pomaga odzyskać wolne miejsce. W znalezieniu plików i programów zajmujących najwięcej miejsca na dysku może pomóc WinDirStat.

1. Podłącz do komputera nowy dysk SSD, a następnie zainstaluj i uruchom bezpłatny programAOMEI Partition Assistant. W lewej części okna kliknij na opcję Migracja OS do SSD lub HDD i Dalej.

2. Program wyświetli kreator migracji. Zaznacz nowy dysk SSD, na który chcesz przenieść Windows, i kliknij na Dalej.

3. Kursorem myszy przeciągnij w prawo suwak określający rozmiar partycji, jeśli chcesz, aby zajęła całą powierzchnię SSD, i kliknij na Dalej, Zakończ i Zastosuj w głównym oknie programu.

4. Program wyświetli podsumowanie ustawień i szacowany czas, jaki zajmie proces migracji systemu na nowy dysk. Aby rozpocząć migrację, kliknij na Kontynuuj.

Więcej testów i poradników znajdziesz w najnowszych numerach Komputer Świata i Niezbędnika: » Kup nowy numer Komputer Świata w wersji elektronicznej (8,90 zł) lub papierowej (9,90 zł) » Kup nowy numer Niezbędnika w wersji elektronicznej (8,90 zł) lub papierowej (9,99 zł) » Nie chcesz przegapić nowych numerów? Zamów prenumeratę papierowąlub e-prenumeratę